Over niet-oordelen zijn nog wel eens misverstanden. Vaak wordt gedacht dat je bij mindfulness en compassie alles maar goed vindt of accepteert. En dat is natuurlijk niet zo, want niet alles is oké! Wel is het zo dat we binnen de mindfulness- en compassietraining bij de oefeningen vragen om je oordeel even uit te stellen. Eigenlijk oordelen we vaak automatisch, zonder korte tijd na te denken over of op te merken wat er is. Er zijn dingen die we volstrekt normaal vinden én er zijn dingen die we al veroordelen zonder dat we er eerst bij stil hebben gestaan of het hebben bekeken. Door ons oordeel even op te schorten en te kijken naar wat zich aandient, oordelen we minder automatisch of reactief; de dingen zien en laten zoals ze op dit moment zijn. En dát helpt om ons oordeel wat te verzachten en meer begrip voor de ander of onszelf te hebben.
Ook kan het zijn dat ons oordeel juist scherper wordt als we het eerst even opschorten. We worden ons bijvoorbeeld bewust dat hetgeen we voor langere tijd prima vonden, eigenlijk helemaal niet prima is. Vaak heeft dit inzicht het gevolg dat we onze grenzen wél gaan aangeven.
Ook kan het zijn dat ons oordeel juist scherper wordt als we het eerst even opschorten. We worden ons bijvoorbeeld bewust dat hetgeen we voor langere tijd prima vonden, eigenlijk helemaal niet prima is. Vaak heeft dit inzicht het gevolg dat we onze grenzen wél gaan aangeven.
Aandacht en afstand
Zowel in de mindfulness- als in de compassiebeoefening proberen we onze aandacht te houden bij wat we van moment tot moment ervaren. En we proberen tegelijkertijd ons niet te laten beheersen door onze ideeën, meningen, sympathieën en antipathieën. Zo mogen we ons bewust worden van de steeds aanwezige oordelen en reacties die we hebben op de ervaringen waar we normaal gesproken in “vast” zitten. We leren ervan afstand te nemen door onpartijdig waar te nemen, observeren zonder te evalueren en te categoriseren, niet in te delen in goed en fout. Dus niet in beslag genomen door onze meningen, ideeën, voorkeuren en afkeren. Ideeën als “dit kan ik niet” of “dit is saai” zijn ook oordelen. Het is mooi dat we ze als zodanig herkennen. In de beoefening hoeven we ze alleen te observeren, inclusief onze eigen oordelende gedachten.
Om op een betere manier om te gaan met negatieve stress in ons leven, is het mooi dat we ons bewust worden van onze automatische oordelen. Op die manier kunnen we onze oordelen en bijbehorende ongemakken zichtbaar maken en ons ervan losmaken. Dan kunnen we heel bewust een houding van onpartijdigheid aannemen, waarbij we alleen maar hoeven te observeren wat zich op dit moment aan ons voordoet.
Om op een betere manier om te gaan met negatieve stress in ons leven, is het mooi dat we ons bewust worden van onze automatische oordelen. Op die manier kunnen we onze oordelen en bijbehorende ongemakken zichtbaar maken en ons ervan losmaken. Dan kunnen we heel bewust een houding van onpartijdigheid aannemen, waarbij we alleen maar hoeven te observeren wat zich op dit moment aan ons voordoet.
Ervaringen en oordeel
Tijdens de beoefening zien we dat we voortdurend oordelen over onze ervaringen. We horen iets (bijvoorbeeld een brommer met kapotte knalpijp) en meteen is ons oordeel klaar (“wat een rotherrie, kan die rijder daar niets aan doen?”). Het geluid wordt als “naar” geluid beoordeeld, terwijl we het ook gewoon kunnen opmerken als “geluid”. Hetzelfde geldt voor onze afdwalende aandacht: “nu dwaal ik wéér af met mijn gedachten. Ik doe het helemaal fout!”. Ook hier hoeven we alleen maar op te merken dat we afdwalen en door het op te merken zijn we er weer bij. De lading dat het fout wordt gedaan kan achterwege gelaten worden.
Kortom, we reageren op onze ervaringen in woorden van ons eigen waardeoordeel: “goed of fout”, “rotherrie”. Sommige gebeurtenissen, dingen en mensen worden als “goed beoordeeld” en andere als “slecht”. De ene categorie geeft ons een goed gevoel, de andere een naar gevoel. En aan de dingen, gebeurtenissen of mensen die we niet als van belang zien, schenken we vaak geen aandacht of worden niet eens op genomen in ons veld van aandacht omdat we ze als ‘neutraal’ beschouwen.
De gewoonte van categoriseren en beoordelen als “prettig”, “onprettig” of “neutraal” zet ons vast in automatische reacties waarvan we ons niet bewust zijn en die vaak geen objectieve basis hebben. En toch zijn deze oordelen heel dominant in onze geest, waardoor het moeilijk wordt om rust in onszelf te vinden.
Kortom, we reageren op onze ervaringen in woorden van ons eigen waardeoordeel: “goed of fout”, “rotherrie”. Sommige gebeurtenissen, dingen en mensen worden als “goed beoordeeld” en andere als “slecht”. De ene categorie geeft ons een goed gevoel, de andere een naar gevoel. En aan de dingen, gebeurtenissen of mensen die we niet als van belang zien, schenken we vaak geen aandacht of worden niet eens op genomen in ons veld van aandacht omdat we ze als ‘neutraal’ beschouwen.
De gewoonte van categoriseren en beoordelen als “prettig”, “onprettig” of “neutraal” zet ons vast in automatische reacties waarvan we ons niet bewust zijn en die vaak geen objectieve basis hebben. En toch zijn deze oordelen heel dominant in onze geest, waardoor het moeilijk wordt om rust in onszelf te vinden.
Automatische oordelen en stress
Als we merken dat onze geest aan het oordelen is, hoeven we het niet te laten stoppen, we hoeven ons er alleen van bewust te zijn dat het op dit moment gebeurt. En geen oordeel hebben over het oordelen, want dat zou dan weer stress opleveren. Als we merken dat we denken “dit is saai” of “dit levert niets op”, kunnen we opmerken “hé, dit zijn oordelen” en vervolgens bedenken “deze mag ik opschorten, ik hoef het alleen maar te observeren”. En dit natuurlijk inclusief onze oordelende gedachten over ons oordeel, zonder dat we erop ingaan of wat anders gaan doen of naar gaan handdelen.
(Bronnen ter inspiratie en onderbouwing: Maex, E (2018) Wat mindfulness niet is. Tielt, Uitgeverij Lanno b.v., J. (2014) Gezond leven met mindfulness. Handboek meditatief ontspannen. Haarlem: Altamira, p 63. Speckens, A. en Leendert, S. van (2014) “Mag ik je aandacht?” Utrecht, uitgeverij Ten Have; Brandsma, R. (2012) Mindfulness trainingsboek. Het achtweekse programma stap voor stap. Houten: Lannoo Campus )
(Bronnen ter inspiratie en onderbouwing: Maex, E (2018) Wat mindfulness niet is. Tielt, Uitgeverij Lanno b.v., J. (2014) Gezond leven met mindfulness. Handboek meditatief ontspannen. Haarlem: Altamira, p 63. Speckens, A. en Leendert, S. van (2014) “Mag ik je aandacht?” Utrecht, uitgeverij Ten Have; Brandsma, R. (2012) Mindfulness trainingsboek. Het achtweekse programma stap voor stap. Houten: Lannoo Campus )